برترین‌ها: در روزهای اخیر، بحث‌ها پیرامون یک ربات تلگرامی داغ شده؛ رباتی که طبق ادعای برخی با دریافت آیدی کاربران می‌تواند فعالیت‌های آنان را در گروه‌ها و کانال‌ها نمایش دهد. همانطور هم که پیش‌بینی می‌شد، این ربات توجه بسیاری از کاربران، به‌خصوص نوجوانان و جوانان کنجکاو را به خود جلب کرده. فارغ از درستی یا نادرستی عملکرد فنی این ربات، مسئله‌ای که اهمیت دارد، تبعات اخلاقی، اجتماعی و روانی استفاده از چنین ابزارهایی است؛ موضوعی که باید از چند زاویه به آن نگاه کرد.
وسوسه‌ای به نام «دانستن»؛ کاربرانی که به دام افتادند
برخی کاربران که ادعا می‌کنند از این ربات استفاده کرده‌اند، در توئیتر تجربیات خود را با لحنی پرهیجان و گاهی همراه با شوخی و تمسخر دیگران منتشر کرده‌اند، مثل توئیت سامان: “این ربات تلگرام که آیدی میدی بهت میگه طرف داره چیکار میکنه و تو چه گروهی چه پیامی میده واقعا کار میکنه.”
آن‌ها می‌گویند که توانسته‌اند ببینند دوستشان در چه گروه‌هایی عضو است یا چه پیام‌هایی فرستاده. هرچند بسیاری از این ادعاها بزرگ‌نمایی یا ساختگی به نظر می‌رسند، اما همین بازنشرها باعث دامن زدن به این پدیده شده است. کاربران کنجکاوی که شاید در حالت عادی به چنین چیزی فکر هم نمی‌کردند، حالا با این وسوسه مواجهند که «من هم امتحان کنم ببینم واقعاً کار میکنه یا نه.»
این وسوسه دانستن ( بدون اجازه طرف مقابل) زمینه را برای رفتارهایی خطرناک و غیرمسئولانه فراهم کرده. برخی حتی پا را فراتر گذاشته و از این ربات برای کنترل روابط عاطفی یا نظارت بر دوستان و همکاران استفاده کرده‌اند، بی‌آن‌که متوجه باشند تا چه اندازه به حریم خصوصی دیگران تجاوز کرده‌اند.
توئیت یارا هم در این مورد است: الان میدونین دیگه اگه این ربات درست باشه هم، شما دارید حریم‌خصوصی بقیه‌رو نقض میکنید؟
ترویج بی‌اخلاقی با نقاب «زرنگی»
آنچه بیش از عملکرد فنی این ربات نگران‌کننده است، نوع نگاهی‌ست که برخی کاربران به آن دارند. در نگاه عده‌ای، استفاده از این ابزار نشانه‌ای از «زیرکی»، «هوشیاری» یا حتی «انتقام گرفتن از آدم‌ها» تلقی می‌شود. دانستن بدون رضایت، ورود بدون اجازه و نظارت مخفیانه، هیچ‌گاه نشانه زرنگی نیست؛ بلکه مصداق بارز سوءاستفاده، تجاوز به حریم خصوصی و تضعیف اعتماد اجتماعی‌ست. اگر یک جامعه به سمتی برود که چنین رفتارهایی عادی یا حتی مایه افتخار تلقی شوند، بی‌تردید سلامت روانی و اخلاقی آن جامعه دچار آسیب‌های جدی خواهد شد.
درست است که این ربات‌ها ممکن است عملکرد محدودی بر اساس داده‌های قدیمی یا لو رفته داشته باشند، اما اصل ماجرا نه تکنولوژی، بلکه طرز فکر ما در مواجهه با آن است. تفاوت زیادی هست بین «هوشمند بودن» و «بی‌اخلاق بودن». هوشمندی در عصر دیجیتال یعنی مراقبت از خود و دیگران، احترام به مرزهای فردی و فهم این‌که تکنولوژی ابزار است، نه توجیه.
مسئولیت جمعی ما در برابر این فضا
مقابله با ربات‌های جاسوسی، صرفاً مسئولیت توسعه‌دهندگان یا پلتفرم‌ها نیست؛ این یک وظیفه جمعی است. کاربرانی که تجربیاتشان را بی‌پروا منتشر می‌کنند، نقش بزرگی در نرمال‌سازی چنین رفتارهایی دارند. رسانه‌هایی که بدون تحلیل درست، تنها به جذابیت ماجرا می‌پردازند نیز در تقویت این جو موثرند. اگر به‌جای بازنشر کنجکاوی‌های بیمارگونه، بر آموزش، آگاهی و ارتقاء سواد رسانه‌ای تمرکز کنیم، شاید بتوانیم در برابر این موج بایستیم. استفاده از ربات‌هایی که به حریم خصوصی دیگران تجاوز می‌کنند، نه تنها غیرقانونی و غیراخلاقی است، بلکه نشانه‌ای از بحران اعتماد در جامعه ماست. این ربات‌ها شاید اطلاعاتی نشان دهند، اما چیزی از انسانیت و اعتماد باقی نمی‌گذارند.
