صنایع فلزی و ساختمانی

در نشستی مابین فعالان حوزه آهن و فولاد ایران، وضعیت فناوری در صنعت فولاد کشور مورد بررسی قرار گرفته است که در این نشست به ضرورت حرکت ایران به سمت تولید فولاد سبز اشاره شده است.

رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در این نشست گفته است: در سال ۲۰۲۰ مجموع فولاد تولید شده در سرتاسر جهان ۱ میلیارد و ۸۷۷ میلیون تن بوده است که سهم بیشتری از این تولیدات یعنی ۵۶ درصد آن متعلق به تولیدات چینی بوده است و سپس اروپا، هند، ژاپن، آمریکا، روسیه کره جنوبی، ترکیه، برزیل و ایران به ترتیب پس از چین در لیست تولیدکنندگان برتر فولاد قرار گرفته‌اند. تولیدات ایران در این حوزه در سال ۲۰۲۰ در حدود ۳۰ میلیون تن فولاد بوده است.

بهرام سبحانی در ادامه اشاره کرد: ظرفیت امسال می‌توانست تا ۳۵ میلیون تن باشد اما چالش‌های قطعی برق در تابستان و محدودیت گاز در زمستان باعث می‌شود که همان میزان تکرار یا حتی کمتر شود.

وی درخصوص کیفیت فولاد ایران گفت: ایران شرکت‌های متعدد فولادی دارد که در همه آنها یک اصل ثابت وجود دارد و آن این است که حدودا ۷۵ درصد فولاد ایران توسط شرکت‌هایی تولید می‌شود که از زنجیره کامل تولید برخوردارند، به عبارتی این شرکت‌ها از سنگ‌آهن به محصول نهایی می‌رسند. تعداد زیادی واحد کوچک با ظرفیت پایین در ایران وجود دارند دسته اول به لحاظ کیفی از پلنت‌های به روزی برخوردارند؛ برخلاف دنیا ۹۰ درصد تولیدات ایران بر اساس DRI  و EAF است.

او اظهار کرد: از آنجا که در این روش خوراک DRI است از لحاظ کیفی محصولی مطلوب و با استانداردهای جهانی تولید و به کشورهای اروپایی و جنوب شرق آسیا صادر می‌شود.

نظرات سبحانی در مورد تغییرات به وجود آمده

سبحانی افزود: عمده تجهیزات شرکت‌های فولادی، اروپایی است و تجهیزات غیراروپایی نیز مطابق با استانداردهای جهانی است.

سبحانی همچنین تصریح کرد: در روش کوره سنگ‌آهن به گندوله تبدیل می‌شود و نهایتا محصول نهایی فولادی بسیار تمیز است و با استانداردهای جهانی مطابقت دارد. در این روش تولید گازهای گلخانه‌ای به صورت مستقیم احیا می‌شود.

به گفته سبحانی، ایران در حوزه تکنولوژی تولید و کیفیت مطابق تکنولوژی روز دنیا عمل می‌کند؛ به ویژه در مجموعه‌های بزرگی که کل زنجیره تولید را در اختیار دارند. این تکنولوژی‌ها و خطوط تولید مطابق با استانداردهای جهانی حتی اروپا است اما فاصله مطرح شده امروز درمورد نبود واحدی در کشور برای تولید فولاد بدون  CO2 است.

اظهارات رئیس انجمن فولاد

رئیس انجمن فولاد ایران تأکید کرد: این پروژه تغییرات و انتقال تکنولوژی‌ها به سوی تولید بدون CO2 در دستور کار شرکت‌های بزرگ قرار گرقته است. یکی از فرآیندهایی که می‌توان به واحدهای موجود انتقال داد، فرایند CCS است.

وی با تأکید بر لزوم محدود کردن تولید گاز CO2 گفت: قرار است در آینده اتحادیه اروپا هرنوع محدودیت و تعرفه را حذف کند و نهایتا در سال ۲۰۲۵ بر اساس CO2 تولیدی تعرفه‌ها را مشخص کند.

به گفته وی این موضوع از آن جهت برای ایران حیاتی است که اتحادیه اروپا از بازارهای بزرگ ایران است و باید این موضوع در دستور کار شرکت‌های بزرگ قرار گیرد.

تکنولوژی نامتوازن ایران در حوزه فولاد

در ادامه این نشست، طراح پلنت‌های احیا مستقیم و مدیر مهندسی شرکت مهندسی معادن و فلزات برای بررسی وضعیت موجود صنعت فولاد در ایران، وضعیت تکنولوژی این صنعت را بررسی کرد.

حسین عزیز طائمه در این خصوص گفت: نخستین کارخانه فولاد ایران به روش کوره بلند بود؛ سپس با توجه به مزیت‌های نسبی DRI و EAFدر این مسیر حرکت کرد. گاز طبیعی مزیت عمده این مسیر بود که با مشکل آب همراه بود.

وی در رابطه با طبقه‌بندی تکنولوژی در زنجیره فولاد دو نوع طبقه‌بندی را مطرح کرد و گفت: فرآیندمحور و تجهیزمحور دو دسته تکنولوژی حوزه فولاد است. مبنای اصلی فرآیندهای پتروشیمی و پالایشگاهی و احیای مستقیم سیال گازی است و کارخانه‌هایی ازقبیل کنسانتره و فولادسازی تجهیزمحور هستند.

با بهبود روابط بین المللی و واردات و صادرات همواره قیمت ها تحت تاثیر قرار خواهد گرفت ، برای مثال قیمت فنس توری متری هم اکنون دارای روند کاهشی است که به خودی خود می تواند نتایج این روابط باشد.

در وضعیت فعلی می‌توان گفت در زنجیره فولاد در بخش صنایع فرآیندمحور پیشرفت خوبی داشته‌ایم چراکه در آن‌ها تجهیزات خاص کمتری مورد نیاز است و می‌توان به نحوی آنها را تهیه کرد و بخش‌های دیگر کاملا در داخل قابلیت طراحی و ساخت دارند.

تکنولوژی ساخت صنایع فلزی

مثال آهن اسفنجی از تکنولوژی فرایندمحور است که در این حوزه ما اکنون تولیدکننده اپل جهان هستیم. این تکنولوژی که از سالها قبل به ایران آمد، توسط شرکت‌های مهندسی توانست در ایران بومی‌سازی شود. اکنون ما تجربیات بسیار ارزشمندی در این زمینه داریم.

او در ادامه گفت: اما در فولادسازی این اتفاق نیفتاد و اکنون ما نمی‌توانیم کارخانه فولادسازی را به صورت کامل احداث کنیم که دلیل اصلی آن نبود تکنولوژی نیست. اگر شرکت‌های ایرانی با صرف هزینه‌ای به تکنولوژی ساخت این تجهیزات در کارخانه تجهیزمحور دست یابند، نیازمند بازارجهانی برای دسترسی به این تجهیزات که سرمایه‌گذاری زیادی را می‌طلبند، نیستند.

وی اظهار کرد: در نتیجه مشخص شدن وضعیت ما در زنجیره فولاد، توسعه تکنولوژی به صورت نامتوازن مشخص است. به نحوی که در برخی حوزه‌ها رشد شدید و در برخی به شدت وابسته‌ایم. علی‌رغم آن که توانسته‌ایم در حوزه جذب دانش در کارخانه‌های فرآیندمحور خوب عمل کنیم اما پیشرفت خوبی در توسعه آن نداشته‌ایم.

عزیز طائمه افزود: فولادسازی ما به روش تمیزی انجام می‌شود. اکنون که جهان به ویژه آمریکا و اروپا در پی روش آهن اسفنجی در حرکت است، ما از قبل این تکنولوژی را داریم. درصورتی که در این فرایند از هیدروژن سبز استفاده شود و کربن تولید نکند درنهایت، این تکنولوژی پس از ذوب در کوره قوس الکتریکی به فولاد سبز می‌انجامد. ما می‌توانیم پس از تکمیل تحقیقات به صادرات این تکنولوژی برسیم.

پرهزینه بودن فولاد سبز

پس از اظهارات عزیز طائمه در این نشست، کیوان جعفری طهرانی، تحلیلگر ارشد بین‌المللی صنعت فولاد اظهار کرد: درحالی که ایران در جایگاه دهم تولیدکنندگان فولاد جهان است، برخی از کارخانه‌ها در مسیر تکنولوژی فولاد سبز حرکت می‌کنند؛ کاهش گاز طبیعی بر تولید فولاد ایران اثرگذار است.

او تصریح کرد: صنعت فولاد سبز بسیار پرهزینه است و بسیاری از کشورها اعلام کرده‌اند که نرخ فولاد سبز ۱.۳ برابر بیشتر است. مرسدس بنز اعلام کرده که از سال ۲۰۲۵ به طور کامل در محصولات لاکچری خود از فولاد سبز استفاده خواهد کرد. اگر ایران قرار است به این سمت برود طبیعتا به ۲۰۵۰ نمی‌رسد و پیش‌بینی بنده سال ۲۰۶۰ است. هرچند که دیر اما این زمان را باید هدف قرار دهیم.

قیمت‌ها در صنعت فولاد با محوریت حفاظت از محیط‌زیست

در این روزها که حفاظت از محیط‌زیست دارای اهمیت روزافزون است، اثرپذیری صنعت فولاد نیز از این موضوع قابل کتمان نیست. تغییر فرآیند تولید از کوره بلند به احیای مستقیم و قوس الکتریکی یا استفاده حداکثری از جمله موارد آن است.

در حال حاضر ۷۲ درصد از مسیر تولید فولاد طبق روش کوره بلند کنوتور صورت می‌گیرد و فقط ۲۸ درصد تولید است که به شکل کوره قوس الکتریکی انجام می‌شود. سهم قراضه در این میان ۲۳ درصد و تنها ۵ درصد از کل تولید فولاد در جهان از روش احیای مستقیم است.

قابل ذکر است که میزان آلودگی زیست‌محیطی با ترکیب ۸۰ درصد آهن اسفنجی و ۲۰ درصد قراضه به ۵۰ درصد روش کوره بلند می‌رسد. اما اگر در این ترکیب میزان قراضه ۷۰ درصد باشد انتشار گاز کربن به کمتر از ۴۰ درصد روش کوره بلند خواهد رسید.

طبق تکنولوژی‌های موجود باتوجه به میزان ناخالصی‌های همراه قراضه، اغلب در تکنولوژی‌های مرسوم می‌توان به فولاد سنتی ساختمانی رسید و یافتن فولادهای ویژه در این حالت بسیار سخت است.

ضایعات فلزی

در این صورت قراضه‌های آهن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و آهن‌آلات به راحتی از بین نمی‌روند و دست به دست می‌چرخند تا به شکل قراضه آهن درآیند و به صنعت بازیافت برسند. بنابراین محصولات فولادی دست دوم در صنعت‌های گوناگون کاربرد دارند و از بین رفتنی نیستند.

محصولات فولادی دست دوم ازقبیل فنس باغی دست دوم بسیارند و صنایع گوناگون آن‌ها را بسته به نیاز خود با قیمت‌ها متنوع خریداری و استفاده می‌کنند.

محصولاتی مثل فنس باغی دست دوم نیز مانند فنس باغی نو، با قیمت‌های متنوعی خرید و فروش می‌شوند و قیمت فنس باغ دست دوم را باید بر اساس قیمت فنس باغی کارخانه تعیین کرد.