گروه‌بندی جدید بر اساس دسترسی به تراشه‌های هوش مصنوعی
دولت بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در نظر دارد سه سطح محدودیت صادرات تراشه‌های هوش مصنوعی را معرفی کند. این محدودیت‌ها به صورت زیر تقسیم‌بندی شده است:
- گروه اول: کشورهای متحد ایالات متحده، مانند کشورهای عضو ناتو و برخی کشورهای غربی، دسترسی نامحدود به تراشه‌های پیشرفته خواهند داشت. این کشورها در موقعیتی بسیار قدرتمند قرار خواهند گرفت و قادر خواهند بود تا در زمینه‌های مختلف هوش مصنوعی، داده‌های کلان و پردازش ابری پیشرفت کنند.
- گروه دوم: کشورهای این گروه محدودیت‌هایی در دسترسی به تراشه‌ها خواهند داشت. طبق گزارش‌ها، این کشورها می‌توانند تنها تعداد محدودی از تراشه‌ها (حدود ۵۰ هزار تراشه) بین سالهای ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ دریافت کنند. این محدودیت‌ها می‌تواند به معنی کاهش سرعت پیشرفت این کشورها در زمینه‌های هوش مصنوعی باشد.
- گروه سوم: این گروه شامل کشورهای بزرگ و مهمی مانند چین و روسیه است. بر اساس این سیاست‌ها، این کشورها به طور کامل از دسترسی به تراشه‌های پیشرفته محروم خواهند شد. این محدودیت می‌تواند به کاهش توان رقابتی این کشورها در عرصه‌های فناوری و توسعه هوش مصنوعی منجر شود.
ایران و چالش‌های پیش‌روی دسترسی به تراشه‌های هوش مصنوعی
با توجه به محدودیت‌های اعمال‌شده، سوال اصلی این است که ایران در این معادله بزرگ جهانی چه جایگاهی دارد. به طور قطع، ایران جزو گروه سوم قرار نخواهد گرفت، چرا که از پیش به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های تکنولوژیک، در دسترسی به برخی فناوری‌های پیشرفته با مشکلات زیادی مواجه است. ایران از سال‌ها قبل به دلیل تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی در زمینه خرید تراشه‌های پیشرفته با محدودیت‌هایی جدی روبه‌رو بوده و حتی در مواردی مجبور به استفاده از فناوری‌های بومی شده است.
در حال حاضر، جمهوری اسلامی ایران با چالش‌های متعددی در این زمینه روبه‌رو است. در حالی که ایران در برخی بخش‌ها مانند پردازش داده‌های کلان، هوش مصنوعی و نانوتکنولوژی پیشرفت‌های چشمگیری داشته، اما محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و قطع ارتباط با بزرگترین تولیدکنندگان تراشه‌های جهان، به رشد و توسعه سریع این فناوری‌ها آسیب زده است.
دور جدید رقابت در عرصه هوش مصنوعی
با توجه به این که هوش مصنوعی به یکی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین فناوری‌ها در قرن بیست و یکم تبدیل شده است، کشورهای دنیا به شدت در حال سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند. اما این رقابت تنها مختص به کشورهای پیشرفته نیست، بلکه در کشورهایی همچون چین، روسیه و حتی ایران، تلاش برای خودکفایی در زمینه تولید تراشه‌های مورد نیاز برای هوش مصنوعی نیز شدت گرفته است.
برای مثال، ایران با توجه به محدودیت‌های موجود، برنامه‌هایی برای توسعه صنعت تراشه‌سازی خود دارد. اگرچه این برنامه‌ها هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارند، اما با توجه به پتانسیل بالای نیروی انسانی و سرمایه‌گذاری در این حوزه، ایران می‌تواند به مرور زمان در این زمینه پیشرفت‌هایی داشته باشد.
نتیجه‌گیری: جنگ جدید برای تسلط بر هوش مصنوعی
رقابت برای تسلط بر هوش مصنوعی در حال وارد شدن به مرحله‌ای حساس است. کشورهای که به تراشه‌های پیشرفته دسترسی دارند، نه تنها در زمینه‌های اقتصادی و فناوری پیشرفت خواهند کرد، بلکه در بسیاری از ابعاد استراتژیک و امنیتی نیز در موقعیت بالاتری قرار خواهند گرفت. ایالات متحده با اتخاذ سیاست‌های محدودکننده، قصد دارد از این فناوری به عنوان ابزاری برای تقویت قدرت خود در برابر رقبای جهانی استفاده کند. در این میان، کشورهایی همچون ایران که به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های فناوری با چالش‌های جدی روبه‌رو هستند، باید تلاش بیشتری برای رسیدن به استقلال فناوری داشته باشند.
در نهایت، این تحولات نشان‌دهنده تغییرات بزرگ در نظم جهانی فناوری است. کشوری که توانایی دسترسی به تراشه‌های پیشرفته و استفاده از آن در هوش مصنوعی را داشته باشد، نه تنها در عرصه فناوری، بلکه در سیاست و اقتصاد جهانی نیز برتری خواهد داشت.
نویسنده: فواد شیرانی
