ناترازی بنزین یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت انرژی در ایران است، این ناترازی ناشی از رشد مصرف بی‌رویه در برابر ظرفیت محدود تولید آن بوده و پیامدهایی همچون فشار بر بودجه دولت، افزایش آلودگی هوا و اتلاف منابع انرژی کشور را به همراه داشته است. آنطور که اعلام شده متوسط رشد سالانه مصرف بنزین از ابتدای انقلاب تا ۱۴۰۲ حدود ۵ درصد بوده و در چهار سال گذشته مصرف بنزین ۱۰ درصد رشد داشته است و بر اساس پیش‌بینی‌ها با ادامه این روند تا سال ۱۴۰۷ مصرف بنزین به روزانه ۱۷۰ میلیون لیتر می‌رسد.
برای کاهش ناترازی بنزین، ترکیبی از سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی پیشنهاد شده است، توسعه صنعت سی‌ان‌جی یکی از این راهکارها است سرمایه‌گذاری ۴ میلیارد دلاری وزارت نفت در دهه ۱۳۸۰ برای توسعه حمل‌ونقل سی‌ان‌جی نشان‌دهنده پتانسیل این صنعت به‌عنوان جایگزینی مناسب برای بنزین است. ظرفیت عرضه سی‌ان‌جی در ایران روزانه ۴۰ میلیون مترمکعب است، اما تنها ۱۹.۵ میلیون مترمکعب از آن استفاده می‌شود. افزایش مصرف سی‌ان‌جی می‌تواند به کاهش تقاضای بنزین کمک کند.
علاوه بر این دوگانه‌سوز کردن خودروهای عمومی، به‌ویژه وانت‌ها، تاکسی‌ها و خودروهای اینترنتی و همچنین واردات و تولید خودروهای پایه گازسوز از دیگر اقدامات مؤثر در این زمینه است. همچنین گسترش حمل‌ونقل عمومی و نوسازی ناوگان فرسوده می‌تواند به کاهش وابستگی به خودروهای شخصی و در نتیجه کاهش مصرف بنزین منجر شود. خروج خودروهای فرسوده و جایگزینی آنها با خودروهای کم‌مصرف از جمله اقداماتی است که تأثیر قابل‌توجهی در کاهش مصرف دارد.
برنامه‌های اخیر برای کاهش ناترازی بنزین
در راستای کاهش ناترازی بنزین، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران از ابتدای شهریور تا ۱۵ آبان اقدام به افزایش تولید روزانه بنزین کرده است. این افزایش تولید شامل پالایشگاه‌های مختلف کشور بوده است، به‌طوری‌که تولید روزانه بنزین در پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به ۴۴ میلیون لیتر، پالایشگاه تهران به ۹ میلیون لیتر، پالایشگاه اصفهان به ۱۴ میلیون لیتر و پالایشگاه تبریز به ۴ میلیون لیتر رسیده است. این اقدامات با هدف کاهش فاصله بین تولید و مصرف بنزین و جلوگیری از واردات بنزین انجام شده است.
اهداف بلندمدت برای کاهش ناترازی بنزین
در آینده، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران به‌دنبال اجرای ۲۴ طرح اولویت‌دار با پیشرفت بالا برای افزایش تولید بنزین و نفت‌گاز است. این طرح‌ها شامل بهبود کیفیت بنزین و افزایش سهم سی‌ان‌جی در سبد سوخت کشور است که به‌ویژه از طریق تشویق مصرف‌کنندگان به استفاده از سی‌ان‌جی دنبال می‌شود.
ناترازی بنزین در ایران، به دلیل مصرف بی‌رویه و تولید محدود، چالشی است که نیازمند راهکارهای جامع و بلندمدت است. با این حال، افزایش تولید بنزین از طریق طرح‌های ضربتی، توسعه سی‌ان‌جی و اصلاح سیاست‌های مصرف می‌تواند به کاهش وابستگی کشور به واردات بنزین کمک کند. اجرای هم‌زمان سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی، از جمله توسعه سی‌ان‌جی، ساماندهی حمل‌ونقل عمومی و اصلاح نظام یارانه‌ای، می‌تواند راه‌حلی پایدار برای کاهش مصرف بنزین و بهبود وضعیت انرژی کشور باشد.
منبع:
نشان تجارت
پریا ابراهیمی
